Praca naukowa

Mój dorobek naukowy w latach 1993-2017 obejmuje 101 prac naukowych w pełnej wersji opublikowanych w czasopismach recenzowanych, w tym 41 po habilitacji. Jestem współautorem 28 prac poglądowych, 2 prac oryginalnych z pełnym tekstem zamieszczonych w biuletynach i materiałach zjazdowych, 6 prac kazuistycznych, 1 listu do redakcji oraz współautorem 1 monografii oraz 8 rozdziałów w podręcznikach dla studentów i lekarzy. 36 prac opublikowałem w czasopismach z Impact Factor, w tym 23 po habilitacji.

  • Łączna wartość Impact Factor  opublikowanych prac wynosi: 53,930 ; z tego IF=38,059 przypada na prace, w których jestem pierwszym lub ostatnim autorem.  IF po habilitacji wyniósł IF=43,10, w tym 30,043 jako pierwszy lub ostatni autor.
  • Łączna punktacja MNiSW opublikowanych prac wynosi: 815 pkt.; z tego 590 punktów przypada na prace oryginalne, 
    w których jestem pierwszym lub ostatnim autorem. Punktacja MNiSW po habilitacji wynosi 378, w tym 300 jako pierwszy lub ostatni autor. 
  • Publikowane prace były cytowane przez innych autorów  615 razy. Wskaźnik Hirscha wynosi 14 wg. Scopus.
W indywidualnej punktacji naukowej wszystkich pracowników Wydziału Lekarskiego, UM w Łodzi  za 2008 r. znalazłem się na 8 miejscu z dorobkiem 490 pkt.
  • 2006 r. - Rozprawa habilitacyjna:
    „Ocena roli wybranych czynników ryzyka ograniczonego wzrostu płodu oraz porodu przedwczesnego przy zastosowaniu wskaźników biologicznych i biomarkerów ekspozycji” – rozprawa habilitacyjna. Folia Medica Lodziensia; Łódzkie Towarzystwo Naukowe 2006; 33, supl. 1: 1-151.
  • 1995 r. - Rozprawa doktorska:
    ”Wpływ wybranych czynników środowiskowych na występowanie hipotrofii płodu” - wyróżnienie.

Zainteresowania medyczne:

  • epidemiologia perinatalna;
  • profilaktyka i wczesna diagnostyka porodu przedwczesnego;
  • hipotrofia płodu – czynniki ryzyka, leczenie;
  • środowiskowe przyczyny powstawania wybranych patologii ciąży;
  • czynniki immunologiczne i infekcyjne wpływające na przebieg i wynik ciąży.

Współpraca z instytucjami naukowymi.

  1. Department of Obstetrics and Gynecology, Division of Maternal-Fetal Medicine & Perinatal Research, The University of Texas Medical Branch at Galveston, Galveston, TX, USA; Ramkumar Menon, MS, PhD Associate Professor: od 2007 r.
  2. Pracownia Środowiskowych Zagrożeń Reprodukcji, Zakład Epidemiologii Środowiskowej Instytut Medycyny Pracy w Łodzi; prof. dr hab. med. Wojciech Hanke od: 1995 r.
  3. Obstetrics and Gynaecology, Center: Division of Obstetrics and Maternal-fetal Medicine Medical University Vienna, Austria; Hanns Helmer MD, Associate professor: od 2007 r.
  4. PREBIC (Preterm Birth International Collaborative, Genewa, Szwajcaria/Galveston, USA); od 2007 r. oraz PREGENIA - (Preterm Birth and Genetics International Alliance), USA; od 2010 r.
  5. Department of Medical Microbiology and Immunology, Pecs University, Medical School, Hungary and Reproductive and Tumor Immunology Research Group of the Hungarian Academy of Sciences, prof. Julia Szekeres-Bartho: od 2005 r.
  6. Department of Women's and Children's Health Division of Obstetrics and Gynecology, Karolinska Institute, Stockholm, Sweden, prof. G. Ekman-Ordeberg MD PhD: od 2008 r.
  7. Department of Medicine, Center for Human Genetics Research, Division of Human Genomics, Department of Molecular Physiology and Biophysics, Vanderbilt University, Nashville, TN, USA; prof. Scott M. Williams: od 2008r.
  8. Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Pielęgniarstwa Ginekologicznego, Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu, prof. dr hab. med. Łukasz Wicherek: od 2007r.
  9. Klinika Położnictwa i Perinatologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok; prof. dr hab. med. Piotr Laudański: od 2010 r.
  10. Department of Obstetrics and Gynecology, Institute for Clinical Sciences, , Sahlgrenska University Hospital/Östra, Gothenburg, Sweden. Bo Jocobsson MD PhD: od 2008 r.
  11. Instytut Biologii Medycznej Polska Akademia Nauk dr hab. n. biol. Edyta Paradowska, prof. IBM PAN; od 2011 r.
  12. Klinika Położnictwa i Ginekologii, Poznański Uniwersytet Medyczny, Poznań: prof. dr hab. med. Grzegorz H. Bręborowicz: od 2008 r.

Przeprowadzone projekty naukowe:

1Epidemiologia wcześniactwa i hipotrofii płodu w regionie łódzkim (1992-1998)
Od 1991 roku, zainteresowania naukowe dotyczyły głównie badań nad czynnikami ryzyka porodu przedwczesnego oraz hipotrofii płodu ze szczególnym uwzględnieniem wpływu tzw. czynników środowiskowych.

Zagadnienie to, ze względu na swą złożoność i możliwości podjęcia efektywnych działań prewencyjnych stało się przedmiotem mego zainteresowania na wiele lat. Punktem wyjścia tych badań stało się założenie, iż konieczne jest uzyskanie jak największej ilości informacji o możliwych czynnikach ryzyka dwóch niezwykle ważnych patologii ciąży: porodu przedwczesnego i hipotrofii płodu. Jako pierwsze do analizy wybrałem zagadnienie hipotrofii płodu ze względu na skąpe dane na ten temat w polskim piśmiennictwie oraz brak badań na dużych populacjach z uwzględnieniem nowoczesnych metod epidemiologicznych. Głównym przedmiotem badania było porównanie grupy matek dzieci hipotroficznych oraz matek dzieci eutroficznych urodzonych o czasie (badanie typu: case-control study). Zebrane dane oraz ich analizę i wyniki przedstawiłem w swojej pracy doktorskiej w 1995 roku pt. ”Wpływ wybranych czynników środowiskowych na występowanie hipotrofii płodu” (praca wyróżniona). Promotorem pracy była prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska, kierownik Zakładu Epidemiologii Środowiskowej w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi. Wyniki dalszych pogłębionych analiz materiału zebranego w trakcie badań opublikowałem w Ginekologii Polskiej (Ginekologia Polska 1996,67:78-81), Przeglądzie Epidemiologicznym (Przeglądzie Epidemiologicznym 1996,50:309-313), Medycynie Pracy (Medycyna Pracy 1995,46:433-442, Medycyna Pracy 1995,46:443-447) oraz w Central European Journal of Public Health (Central European Journal of Public Health 1996,3:192-196). Zwróciłem w nich uwagę na rolę takich czynników ryzyka jak: palenie tytoniu przez kobiety ciężarne, samotne macierzyństwo, cechy konstytucjonalne (wiek powyżej 30 lat, niski wzrost matki) oraz miejsce zamieszkania (Łódź na tle innych miast regionu). Po raz pierwszy określono wartości wskaźników ryzyka (OR= odds ratio) pozwalające na ilościową ocenę zagrożenia dla przebiegu ciąży związanego z poszczególnymi czynnikami ryzyka. W trakcie analizy danych postawiony został problem konieczności dokonania wieloczynnikowej analizy uwzględnianych zmiennych. We współpracy z dr Wojciechem Hanke, Wiesławem Szymczakiem oraz mgr Wojciechem Sobalą została adoptowana w tym celu powszechnie stosowana na świecie metoda regresji logistycznej, umożliwiająca statystyczną ocenę istotności poszczególnych czynników ryzyka z uwzględnieniem (wykluczeniem) roli czynników zakłócających. Od tego czasu metoda ta jest rutynowo stosowana w analizach statystycznych, w których zmienną wynikową jest występowanie wcześniactwa lub hipotrofii płodu. Badania prowadzone na podstawie materiału jednego ośrodka dają możliwość identyfikacji większości czynników ryzyka. Jednak z powodu nie reprezentatywności populacji poddanych analizie nie pozwalają one na wiarygodne oszacowanie częstości występowania tych czynników oraz na ocenę tzw. frakcji przypisanej, czyli informującej o ile zmniejszyłoby się natężenie danej patologii, gdyby możliwa była całkowita eliminacja danego czynnika (IV World Congress of Perinatal Medicine. April 18-22, 1999, Buenos Aires, Argentina). Z tego względu, w 1996 roku zostało podjęte badanie na reprezentatywnej, losowej próbie kobiet rodzących na terenie całego regionu łódzkiego. Badanie to objęło 2080 rodzących we wszystkich 26 oddziałach położniczo-ginekologicznych na terenie województw: łódzkiego, sieradzkiego, skierniewickiego i piotrkowskiego. W ramach programu PHARE konsultowano koncepcję i metodykę badania z epidemiologami z Belgii i Wielkiej Brytanii. Celem tej pracy była identyfikacja czynników ryzyka porodu przedwczesnego i hipotrofii płodu z uwzględnieniem wpływu zanieczyszczenia środowiska, warunków życia i wykonywanej pracy, narażenia na dym tytoniowy oraz czynników medycznych i socjoekonomicznych oraz uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy różnice w częstości występowania czynników ryzyka mogą wyjaśnić obserwowane zróżnicowanie w częstości występowania tych patologii na terenie regionu łódzkiego. Opracowano model obiektywnej oceny zagrożeń ciąży w skali populacyjnej (badaniem objęto 2080 kobiet) przy zastosowaniu nowoczesnych metod epidemiologicznych i statystycznych. Uzyskane wyniki wykazały, że mieszkanki Łodzi charakteryzują się najwyższą częstością występowania takich czynników ryzyka nieprawidłowego przebiegu ciąży jak: palenie papierosów, samotne macierzyństwo, wiek powyżej 30 lat oraz wykonywanie podczas ciąży pracy wymagającej dużego wysiłku fizycznego. Wyniki opublikowano m.in: w International Journal of Obstetrics and Gynecology (International Journal of Obstetrics & Gynecology 1998,61:289-291), Medical Science Monitor (Medical Science Monitor 1998,4:505-512) i Human & Experimental Toxicology (Human & Experimental Toxicology 1999,18:265-271) oraz w American Journal of Industrial Medicine (American Journal of Industrial Medicine 1999,36:200-205). Wspólnie z prof. Marie Saurel-Cubizolles z Institut National de la Sante et de la Recherche Medicale (INSERM) w Paryżu opublikowałem artykuł nt. ryzyka porodu przedwczesnego w zależności od statusu zatrudnienia kobiet ciężarnych (zatrudniona, bezrobotna, niepracująca) (Hanke W, Saurel–Cubizolles M-J, Sobala W, Kalinka J: Employment status of pregnant women in Central Poland and the risk of preterm delivery and small-for-gestational-age infants. (European Journal of Public Health 2001,11,1:23–28). W badanym materiale stwierdzono ponadto stosunkowo niewielką, odwrotnie proporcjonalną zależność pomiędzy wielkością średnich stężeń tlenków azotu w powietrzu w miejscu zamieszkania (marker ekspozycji na zanieczyszczenia związane z ruchem samochodowym) a średnią masą urodzeniową noworodków. Wyniki tych analiz zostały przedstawione na sympozjum poświęconym wpływowi zanieczyszczeń środowiska na zdrowie dzieci (Legnica 1998) (Sympozjum "Zagrożenia środowiskowe w wieku rozwojowym dziecka". Legnica -czerwiec 1998:112-127), na konferencji w Krakowie (Unemployment during pregnancy – the unrecognised risk factor of preterm deliveries in the Lodz region. Proceedings of the Conference“ Challenges to Epidemiology in changing Europe”. Kraków, July 2 – 3, 1999:221–232. Praca wyróżniona: Poster of Distinction) oraz opublikowane w innych materiałach zjazdowych oraz monografii książkowej poświęconej temu zagadnieniu („Środowiskowe czynniki ryzyka porodu przedwczesnego i hipotrofii płodu. Badanie kobiet w regionie łódzkim”. Pod redakcją Wojciecha Hanke i Jarosława Kalinki. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1998:1-92). Wyniki projektu stanowiły podstawę do weryfikacji podejmowanych działań profilaktycznych i leczniczych mających na celu zmniejszenie odsetka wcześniactwa i hipotrofii płodu.
2Ocena skuteczności leczenia hipotrofii płodu za pomocą małych dawek kwasu acetylosalicylowego
W latach 1997-1998 – zrealizowałem w Klinice Perinatologii IGiP (wspólnie z dr P. Sieroszewskim) badanie prospektywne oceniające skuteczności leczenia hipotrofii płodu za pomocą małych dawek kwasu acetylosalicylowego oraz wpływu podawania małych dawek kwasu acetylosalicylowego na wartości wskaźników jakościowych przepływu krwi w tętnicy pępowinowej i środkowej mózgu płodu.

Wyniki badania przyczyniły się do poszerzenia wiedzy nt. patomechanizmu powstawania hipotrofii płodu i metod jej leczenia. Wyniki badań zostały przedstawione na 13th Congress of the European Association of Gynaecologists and Obstetricians (EAGO), Jerusalem, Israel May 10-14, 1998 oraz nagrodzone na Światowym Zjeździe Perinatalnym w Argentynie (Kalinka J, Hanke W, Sieroszewski P, Laudański T, Suzin J: The effectiveness of IUGR treatment with low - dose Aspirin - the effect on birth weignt. IV World Congress of Perinatal Medicine. April 18-22, 1999, Buenos Aires, Argentina, P 131 - Poster Award - Mention of Honor – praca wyróżniona w sesji plakatowej). Wyniki prac opublikowano ponadto w Ginekologii Polskiej (Gin.Pol. 1999,70 (3):126-134; Gin. Pol. 2004,75,4:254-260) oraz w Monduzzi Editore, International Proceedings Division - Bologna, Italy, 1999:693-699. Kontynuacją tych badań była ocena wpływu leczenia płodów hipotroficznych za pomocą kwasu acetylosalicylowego ze szczególnym uwzględnieniem wpływu małych dawek kwasu acetylosalicylowego (1-1,5 mg/kg masy ciała) na wskaźniki jakościowe przepływu krwi w naczyniach pępowinowych i tętnicy środkowej mózgu płodu. Wyniki badań opublikowałem w Ginekologii Polskiej (Ginekologia Polska 2004, 75, 4:254-260) oraz prezentowałem na II World Congress of Perinatal Medicine for Developing Countries. 1-5 October 2002, Belek-Antalya, Turkey.
3Badania nad wpływem ekspozycji na środowiskowy dym tytoniowy na przebieg i wynik ciąży
Ze względu na fakt, że dane uzyskane drogą wywiadu nie pozwalają na wiarygodną ocenę poziomu ekspozycji biernej na dym tytoniowy, w 1996 roku w ramach grantu przyznanego przez KBN, we współpracy z dr med. W. Hanke oraz prof. dr hab. med. J. Suzinem, rozpocząłem badania z zastosowaniem biologicznego biomarkera nikotyny - kotyniny, będącej metabolitem nikotyny oznaczanym w moczu i surowicy ciężarnych. W tej pracy wraz z zespołem epidemiologów i statystyków podjąłem się zadania obiektywnej oceny wpływu ekspozycji biernej kobiet ciężarnych na dym tytoniowy (ETS), mierzonej za pomocą poziomów kotyniny w moczu i surowicy krwi, na wybrane parametry przypływów krwi w naczyniach łożyska i płodu oraz na wybrane parametry biometryczne płodu i noworodka. W badaniu prospektywnym, poprzez obiektywną ocenę poziomu ekspozycji na ETS, wykorzystując biomarkery narażenia, dostarczono dowodów na wczesny (20-24 tydzień ciąży) negatywny wpływ takiej ekspozycji na wskaźniki przepływu krwi w tętnicy pępowinowej i związanego z tym ograniczonego wzrostu płodu (hipotrofii płodu). Po raz pierwszy na gruncie polskim dostarczono także dowodów, że ekspozycja na ETS u niepalących kobiet w ciąży także może powodować wymierne obniżenie masy urodzeniowej noworodków. Stwierdzono również, że wartość parametru BPD (bi-parietal diameter) w USG płodu jest odwrotnie proporcjonalna do stężeń kotyniny we krwi matki. Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę, że ekspozycja płodu na składniki dymu tytoniowego negatywnie wpływa na wzrost płodu już w 20-24 tygodniu ciąży. W tym samym badaniu wykazałem istotną pozytywną zależność pomiędzy wskaźnikiem S/D (Systolic/Diastolic index) oraz poziomem kotyniny w surowicy matki co wskazuję, że ekspozycja matki na składniki dymu tytoniowego istotnie pogarsza przepływ krwi w tętnicy pępowinowej co z kolei może być jedną z przyczyn występowania hipotrofii płodu u matek narażonych na ETS. Prace powstałe w trakcie realizacji Grantu KBN opublikowałem m.in.: w International Archives of Occupational and Environmental Health (2003,76,8:614-620), American Journal of Perinatology (2005,22:42-47), (Praca wybrana do publikacji w 2006 Year Book of Obstetrics, Gynecology and Women’ Health; Wydawnictwo Mosby, Elsevier Health Science, USA.) oraz w Ginekologii Polskiej, Alkoholizm i Narkomania i w postaci wielu streszczeń zjazdowych m.in.: w Journal of Perinatal Medicine. Badania dotyczące wpływu środowiskowej ekspozycji na dym tytoniowy kobiet ciężarnych z wykorzystaniem biomarkerów ekspozycji umożliwiły obiektywną ocenę negatywnej roli palenia w tym palenia biernego na wzrost płodu in utero oraz określiły prawdopodobny patomechanizm prowadzący do tych zmian.
4Bakteryjne czynniki ryzyka nieprawidłowego przebiegu i wyniku ciąży
Prace nad czynnikami ryzyka porodu przedwczesnego i hipotrofii płodu kontynuowałem dalej w ramach Grantu KBN „Bakteryjne i niebakteryjne czynniki ryzyka nieprawidłowego przebiegu i wyniku ciąży”. Współpraca dotyczyła dr M. Wasieli z Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej AM w Łodzi, oraz dr med. W. Hanke z Zakładu Epidemiologii Środowiskowej.

Badanie miało na celu ocenę roli bakterii wyizolowanie z pochwy i kanału szyjki macicy oraz bacterial vaginosis (BV) jako czynników ryzyka nieprawidłowego przebiegu ciąży. Oceniono częstość tego typu patologii w wybranej losowo populacji ciężarnych we wczesnej ciąży (8-12 hbd). Efektem badania była szczegółowa identyfikacja bakteryjnych czynników ryzyka porodu przedwczesnego (w tym bacterial vaginosis) oraz określenie roli poszczególnych bakterii w etiologii porodu przedwczesnego przy wykorzystaniu modelu regresji logistycznej. (Singapore Journal of Obstetrics and Gynecology 2004,35(2): 88-94; Med. Dośw. Mikrobiol. 2004, 56: 93-98; Ginekologia Praktyczna 2001,5(58): 15-18; Ginekologia Praktyczna 2001,5(58): 19-24 i 2001,7(60): 100-104.; Polish Journal of Gynaecological Investigations 2002,4(3):147-152. Med. Dośw. Mikrobiol. 2003,55: 277-284; Medycyna Wieku Rozwojowego 2003,7,3, Suplement 1:211-216; Archives of Perinatal Medicine 2003,9,4: 34-37).

Realizacja badania umożliwiła dodatkowo określenie szczegółowo związku pomiędzy czynnikami środowiskowymi, w tym paleniem tytoniu, a występowaniem nieprawidłowej flory bakteryjnej dolnych dróg rodnych w czasie ciąży (Medical Science Monitor 2001,7(6):1250-1255; Journal of Perinatal Medicine 2002(30),6:467-475). Wykazano również, że największe zagrożenie związane z nieprawidłową florą bakteryjną dolnego odcinka dróg rodnych dotyczy kobiet niezamężnych oraz palących w czasie ciąży co może stanowić wyjaśnienie dla obserwowanego uprzednio zwiększonego zagrożenia porodem przedwczesnym w tych grupach kobiet. Określono związek wybranych czynników środowiskowych z bakteryjnymi czynnikami ryzyka oraz stworzono model wyjaśniający zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego w grupie kobiet samotnych. (Fetal Diagnosis and Therapy 2003,18(5): 345-352; Archives of Perinatal Medicine 2003,9,4:38-41). Identyfikacja środowiskowych czynników ryzyka nieprawidłowej flory bakteryjnej kobiet ciężarnych przyczynia się do wytłumaczenia obserwowanych różnic w częstościach występowania BV w różnych populacjach oraz może, poprzez eliminację czynników modyfikowalnych, obniżyć częstości jej występowania, a w konsekwencji doprowadzić do zmniejszenie częstości porodów przedwczesnych. Relatywnie duży odsetek ciężarnych z BV obserwowany w moich badaniach (28,5%), szczególnie uzasadniał przeprowadzenie takiego badanie w populacji kobiet łódzkich. Zaproponowano ponadto użycie nowych metod diagnostycznych dla identyfikacji bakteryjnych czynników ryzyka w czasie ciąży oraz przygotowano propozycje badań mikrobiologicznych dla kobiet ciężarnych (Med. Dośw. Mikrobiol. 2004,56:93-98). Wyniki tych prac przyczyniły się do zrozumienia mechanizmów prowadzących do wystąpienia porodu przedwczesnego oraz małej urodzeniowej masy ciał noworodków. Wyniki badań były przedmiotem licznych wystąpień naukowych na zjazdach krajowych i zagranicznych m.in.: XVII European Congress of Perinatal Medicine, Porto, Portugal, 25 – 28 June, 2000; 5 World Congress of Perinatal Medicine: Barcelona, Spain, September, 23-27,2001; 17th European Congress of Obstetrics and Gynecology, Prague, Czech Republic. May 22-25,2002; Sympozjum naukowo – szkoleniowe “ Przedwczesne ukończenie ciąży”, Warszawa – Zegrze, 14-15 czerwca 2002; XVIII European Congress of Perinatal Medicine. Oslo, Norway, June 19-22, 2002; III Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej “ Medycyna Perinatalna XXI wieku”. Łódź 26-28 września 2002; II World Congress of Perinatal Medicine for Developing Countries. 1-5 October 2002, Belek-Antalya, Turkey.
5Ocena poziomu cytokin w wydzielinie pochwowej kobiet ciężarnych jako wczesnego markera porodu przedwczesnego, 2001-2003
Zgodnie z wynikami poprzednich badań jednym z najistotniejszych czynników prowadzących do wystąpienia porodu przedwczesnego są stany zapalne dróg rodnych wywołane m.in. przez nieprawidłową florę bakteryjną. Mechanizmy doprowadzające do powikłań położniczych związanych z infekcją dróg rodnych nie są obecnie dostatecznie poznane. Stad też celem następnego projektu realizowanego we współpracy z dr M. Wasielą z Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej AM w Łodzi, oraz prof. dr hab. med. E. Brzezińska-Błaszczyk z Zakładu Immunologii Doświadczalnej, UM w Łodzi była ilościowa ocena wybranych cytokin (IL-1 alfa, IL-1 beta, IL-6, IL-8) w wydzielinie szyjkowo-pochwowej kobiet ciężarnych jako wczesnego markera wystąpienia porodu przedwczesnego.

W latach 2001-2003, przeprowadziłem prospektywne badanie u 121 ciężarnych kobiet w wieku ciążowym od 21 tygodnia do 36 tygodnia ciąży. U wszystkich ciężarnych kobiet pobrano wydzielinę szyjkowo-pochwową, w której metodą ELISA oceniono stężenie wybranych cytokin. Jednocześnie przeprowadzono szczegółową mikrobiologiczną ocenę flory bakteryjnej dróg rodnych. Określono związek pomiędzy infekcjami bakteryjnymi a stężeniem badanych cytokin. Stwierdzono m.in.:, że bacterial vaginosis (BV) istotnie wpływało na wzrost stężenia IL-1 beta (BV –74,55 pg/mL vs. 19,8 pg/mL dla kobiet z florą prawidłową) oraz IL-1 alfa (BV-110,2 vs. 33,5 pg/mL) oraz w niewielkim stopniu na wzrost stężeń IL-8 (odpowiednio: 539,6 vs 473,7 pg/mL). Nie stwierdzono związku pomiędzy BV a stężeniem IL-6. Określono wpływ infekcji Mycoplasma hominis i Ureaplasma urealyticum na stężenia badanych cytokin w wydzielinie pochwowej kobiet ciężarnych (Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia. 2004,56:371-376 oraz Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia. 2005;57: 327-333.). Analiza zależności stężeń wybranych cytokin w wydzielinie szyjkowo-pochwowej z porodem przedwczesnym w grupie kobiet z nieprawidłową florą bakteryjną dolnych dróg rodnych w czasie ciąży wykazała istotny wzrost ryzyka urodzenia wcześniaka dla kobiet z niskimi stężeniami (< 25%) IL-1 alfa i IL-8 oraz podobną tendencję dla niskich wartości stężeń IL-6 i IL-1 beta. Ryzyko urodzenia wcześniaka dla kobiet z infekcją dróg rodnych i stężeniami IL-1 alfa i IL-1 beta poniżej 25 percentyla wyniosło OR=4,65 w odniesieniu do kobiet z wysokimi stężeniami tych cytokin (> 75 percentyla). Jeszcze wyższe ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego odnotowano dla kobiet z infekcją i niskimi stężeniami IL-1 alfa i IL-8 i wyniosło ono OR= 8,00. Badania te potwierdziły przydatność oceny cytokin w wydzielinie pochwowej do wczesnej oceny ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego w grupie ciężarnych z nieprawidłową florą bakteryjną. Wyniki badań po raz pierwszy identyfikują, które kobiety z nieprawidłową florą pochwy w czasie ciąży są szczególnie zagrożone urodzeniem dziecka przed terminem oraz i wskazują mechanizm prowadzący do wystąpienia porodu przedwczesnego u tych kobiet. Małe stężenia wybranych cytokin u ciężarnych z nieprawidłową florą bakteryjną dolnych dróg rodnych mogą stwarzać korzystne warunki dla rozwoju infekcji wstępujących w czasie ciąży a w konsekwencji zwiększać ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego (Ginekologia Polska 2003,74,10:1118-1125; Ginekologia Polska. 2005;76, 9: 704-712 oraz Kalinka J, Sobala W, Wasiela M, Brzezińska-Błaszczyk E: Decreased proinflammatory cytokines in cervicovaginal fluid, as measured in midgestation, are associated with preterm delivery. American Journal of Reproductive Immunology. 2005,54:70-76). Wyniki badań mogą przyczynić się do skuteczniejszej identyfikacji kobiet zagrożonych wystąpieniem porodu przedwczesnego. Podobny mechanizm i ryzyko określono dla noworodków z cechami infekcji wrodzonej. Stwierdzono niższe stężenia IL-1 beta , IL-6 i IL-8 w czasie ciąży u kobiet rodzących dzieci z infekcją wewnątrzmaciczną (Journal of Pediatrics and Neonatology. 2005,2:49-53). Wyniki badań prezentowane były na zjazdach polskich i zagranicznych m.in.: II World Congress of Perinatal Medicine for Developing Countries. 1-5 October 2002, Belek-Antalya, Turkey; 15th European Immunology Congress (EFIS 2003), Rhodes, Greece, June 8-12, 2003; XXVIII Kongres Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Bydgoszcz 17-20 września 2003; Post. Mikrobiol., 2004, 43, Supl. 1: 232 oraz 7th World Congress of Perinatal Medicine, 16-19.09.2005; Zagreb, Croatia.
6Ocena poziomu progesteronu, estradiolu, PIBF oraz wybranych cytokin w surowicy krwi u kobiet z zagrażającym poronieniem
Temat realizowany w Klinice Perinatologii od 01.01.2002 do 2004 r.

kierownik badania: dr J. Kalinka; współpraca: Prof. Julia Szekeres-Bartho z Department of Medical Microbiology and Immunology, Pecs University, Medical School, Hungary and Reproductive and Tumor Immunology Research Group of the Hungarian Academy of Sciences.

Poronienie zagrażające jest wczesnym stanem świadczącym o zaburzeniach fizjologicznego przebiegu ciąży. Znajomość przyczyn oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia może przyczynić się do zmniejszenia odsetka strat ciąż. Nadal istnieje szereg kontrowersji dotyczących sposobów i skuteczności leczenia farmakologicznego zagrażających poronień. Poza leczeniem przyczynowym chorób matki oraz chirurgiczną korekcją wad narządów płciowych przed ciążą do najważniejszych sposobów leczenia poronień zagrażających zaliczyć należy farmakologiczną suplementację niedomogi fazy lutealnej za pomocą progesteronu lub beta hCG oraz stosowanie pochodnych progesteronu w I trymestrze ciąży. Nie wszyscy badacze zgadzają się z zasadnością stosowania pochodnych progesteronu w celu leczenia poronienia zagrażającego.

Nowe światło na rolę progesteronu i mechanizm działania protekcyjnego na rozwijający się płód dają badania które stwierdzają, że w obecności progesteronu limfocyty kobiet ciężarnych uwalniają białko PIBF (Progesteron-induced Blocking Factor) pośredniczące w modulacji mechanizmów immunologicznych zapobiegających poronieniom. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że niski poziom PIBF koreluje ze wzrostem interleukiny IL- 12 i jest charakterystyczny dla ciąż zakończonych przedwcześnie. PIBF ponadto hamuje aktywność komórek NK i wykazuje efekt antyaborcyjny u myszy poprzez zmniejszanie aktywności komórek NC (natural cytotoxic). Immunologiczna ochrona ciąży jest efektem działania progesteronu a mechanizm działania ochronnego progesteronu oparty jest na kontroli produkcji cytokin. Im wyższe surowicowe stężenie PIBF tym niższy poziom TNF alfa oraz IL-12. W przypadkach niskiego poziomu PIBF dochodzi do dominacji cytokiny typu Th-1 i w konsekwencji do przedwczesnego zakończenia ciąży. Celem pracy była odpowiedź na następujące pytania:
  1. Czy surowicowy poziom progesteronu u kobiet we wczesnej ciąży różni się pomiędzy grupą ciężarnych z fizjologicznym przebiegiem ciąży a grupą z objawami poronienia zagrażającego? Ocenie podlegał będzie również surowicowy poziom estradiolu , jako modulatora działania progesteronu.
  2. Jak kształtuje się surowicowy poziom progesteronu, estradiolu i wskaźnika E/P i PIBF przed i po leczeniu dydrogesteronem?
  3. Czy leczenie objawów poronienia zagrażającego przy pomocy dydrogesteronu jest skuteczną metodą leczenia tej patologii ciąży?
Wyniki badania, po raz pierwszy na świecie wskazują, że u kobiet z zagrażającym poronieniem poziom PIBF w moczu jest istotnie niższy niż u kobiet zdrowych. Suplementacja dydrogesteronem spowodowała wzrost wartości PIBF do tych obserwowanych w grupie kontrolnej. Nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniach cytokin Th1 i Th2 w obu grupach co świadczy, że w poronieniu zagrażającym głównym problemem są zaburzenia hormonalne a nie immunologiczne. Zmniejszony poziom PIBF może stanowić jeden z patomechanizmów prowadzących do poronień a jego ocena może być przydatna dla wczesnego określenia dalszego przebiegu ciąży.

Wyniki badań zostały opublikowane w American Journal of Reproductive Immunology (Kalinka J, Szekeres-Bartho J: The impact of dydrogesterone supplementation on hormonal profile and progesterone-induced blocking factor concentrations in women with threatened abortion. American Journal of Reproductive Immunology. 2005,53: 166-171. 2005,53: 166-171, Kalinka J, Radwan M: The impact of dydrogesterone supplementation on serum cytokine profile in women with threatened abortion. American Journal of Reproductive Immunology.. 2006;55 (2): 115-121 oraz Kalinka J, Szekeres – Bartho J: Physiology should be supported with evidence in progesterone administration for threatened miscarriage - authors reply. American Journal of Reproductive Immunology. 2005;54,6: 397) oraz były prezentowane na XVII FIGO World Congress of Gynecology and Obstetrics, Santiago, Chile, November 2-7, 2003 oraz w Dublinie, Irlandia (2003) (praca nagrodzona –International Cytokine Society Award: The Frederica Fischer Foundation Fellowship).
7Zrealizowane projekty naukowe
  1. PB 654 /P05/97/12 - „ Środowiskowa ekspozycja na dym tytoniowy a stan zdrowia płodu i noworodka”
  2. PB PO5D09714 - ”Bakteryjne i niebakteryjne czynniki ryzyka nieprawidłowego przebiegu i wyniku ciąży” 1998-2001
  3. PB 0567/P05/2003/25 – „Ocena skuteczności programu przeciwdziałania negatywnym skutkom zdrowotnym palenia tytoniu przez kobiety w ciąży” – 07.10.2003 - 06.10.2004
  4. „Wpływ zanieczyszczeń środowiska i cech społeczno-zawodowych matek na ryzyko wcześniactwa i hipotrofii płodu” 1996-1998 r.
  5. „Ocena skuteczności leczenia hipotrofii płodu za pomocą małych dawek kwasu acetylosalicylowego”. 1997-1998.
  6. „Palenie tytoniu i palenie bierne ciężarnych, wpływ na wskaźniki małej masy urodzeniowej niemowląt w regionie łódzkim” 1998 r.
  7. „Zagrożenia dla przebiegu i wyniku ciąży związane z pracą w gospodarstwach rolnych w woj. łódzkim”, 1999-2000
  8. „Warunki pracy kobiet a przebieg i wynik ciąży – stan po nowelizacji przepisów prawnych” SPR 04.10.49 01.07.1998 r – 31.05.2001
  9. „ Nowe wskaźniki biofizycznej oceny stanu płodu hipotroficznego w ciąży i podczas porodu” 2003-2005, nr 502-11-027:
  10. „Ocena poziomu cytokin prozapalnych w wydzielinie pochwowej kobiet ciężarnych jako wczesnego markera porodu przedwczesnego” 2001-2003, nr 502-11-735(118)
  11. „Ocena poziomu progesteronu, estradiolu, PIBF ( Progesterone - induced Blocking Factor ) oraz wybranych cytokin w surowicy krwi u kobiet z zagrażającym poronieniem leczonych dydrogesteronem oraz u kobiet z prawidłowym przebiegiem wczesnej ciąży”
  12. „Ocena związku polimorfizmów genów kodujących wybrane cytokiny prozapalne z wystapieniem porodu przedwczesnego” 2005-2007
  13. Grant PHARE „The effect of environmental and socio-occupational characteristics of mothers on the risk of small-for-gestational-age (SGA) babies and preterm deliveries.
8Epidemiologia zagrożeń prokreacyjnych w Polsce - wieloośrodkowe, prospektywne badania kohortowe.
Projekt zamawiany MNiSW, nr rejestracyjny Nr. PBZ-MeiN-8/2/2006 (umowa nr K 140/P01/2007/1.3.1.2).

Zadanie 1.3.1.2 „Ocena stężenia wybranych cytokin w wydzielinie szyjkowo-pochwowej u kobiet ciężarnych jako wczesny wskaźnik ryzyka wystąpienia nieprawidłowego przebiegu ciąży”.

Kierownik zadania badawczego: dr hab. med. Jarosław Kalinka

Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Wojciech Hanke 2007-2009

Jednym z najistotniejszych czynników prowadzących do wystąpienia porodu przedwczesnego jest infekcja wstępująca wywołana przez nieprawidłową florę bakteryjną dolnych dróg rodnych. Ocenia się, że ta przyczyna jest odpowiedzialna za około 40-50% samoistnych porodów przedwczesnych. Mechanizmy doprowadzające do powikłań położniczych związanych z infekcją dróg rodnych w czasie ciąży nie są obecnie dostatecznie poznane. Ostatnie badania wskazują, że obecność w wydzielinie szyjkowo-pochwowej wielu cytokin m.in: IL-6, IL-1α i β, IL-8 i TNFα towarzyszy infekcji subklinicznej poprzedzającej wystąpienie porodu przedwczesnego o kilka tygodni, a ich ocena może stanowić wczesny marker wystąpienia nieprawidłowego przebiegu ciąży. Polimorfizm genów warunkujących produkcję i wydzielanie cytokin może być dodatkowym czynnikiem odpowiedzialnym za zróżnicowaną odpowiedź organizmu matki i dziecka na infekcje, co skutkuje różnym narażeniem poszczególnych ciężarnych na wystąpienie porodu przedwczesnego (Kalinka J, Bitner A: Ocena związku polimorfizmów genów kodujących wybrane cytokiny z występowaniem porodu przedwczesnego w populacji kobiet polskich. Ginekologia Polska. 2009, 80: 111-117). Istotnym, nie do końca wyjaśnionym czynnikiem wpływającym na ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego jest też interakcja pomiędzy czynnikami genetycznymi matki (polimorfizm genów kodujących cytokiny) a czynnikami środowiskowymi (BV, infekcje bakteryjne). Istnieją pojedyncze doniesienia wskazujące, że występowanie czynników środowiskowych takich jak BV u kobiet ciężarnych z istniejącą predyspozycją genetyczną istotnie zwiększa ryzyko nieprawidłowego zakończenia ciąży.

Celem pracy jest ilościowa ocena wybranych cytokin (IL-1β, IL-6, IL-8, IL-10, antagonisty receptora IL-1 i IL-18) w wydzielinie szyjkowo-pochwowej kobiet ciężarnych, jako wczesnego markera wystąpienia porodu przedwczesnego. Ocena profilu cytokin w wydzielinie szyjkowo-pochwowej oraz określenie związku pomiędzy stężeniem cytokin a mikrobiologią pochwy może przyczynić się do wyjaśnienia wczesnych mechanizmów prowadzących do wystąpienia porodu przedwczesnego. Określenie związku między nieprawidłową florą bakteryjną dolnych dróg rodnych w czasie ciąży, polimorfizmem genów kodujących wybrane cytokiny oraz stężeniem wybranych cytokin w wydzielinie szyjkowo-pochwowej a ryzykiem wystąpienia porodu przedwczesnego może umożliwić wczesną identyfikację kobiet narażonych na urodzenie wcześniaka oraz przyczynić się do zmniejszenia wcześniactwa i jego negatywnych skutków.

W ramach badania prospektywnego, kohortowego obejmującego około 300 kobiet ciężarnych między (20 a 24 tygodniem ciąży), w Klinice Perinatologii UM trwają obecnie badania łączące mikrobiologiczną oceny flory bakteryjnej dróg rodnych, ocenę stężenia badanych cytokin wydzielinie szyjkowo-pochwowej, a także prowadzona jest także analiza polimorfizmów w genach matki i płodu kodujących wybrane cytokiny (m.in.: polimorfizm IL1B+3953 w genie kodującym interleukinę 1, polimorfizm IL-6 G(-174)C w genie kodującym interleukinę 6, polimorfizm TNF A G–308A i TNF B G+368C, i inne). Rekomendacje dotyczące badań genetycznych w poszukiwaniu predyspozycji do porodu przedwczesnego wskazują na konieczność zaplanowania badania z uwzględnieniem interakcji gen-gen i gen-środowisko oraz, co bardzo istotne, wzięcie również pod uwagę genetycznych zależności pomiędzy matką a płodem (Kalinka J, Bitner A: Ocena związku polimorfizmów genów kodujących wybrane cytokiny z występowaniem porodu przedwczesnego w populacji kobiet polskich. Ginekologia Polska. 2009, 80: 111-117 i Bitner A, Kalinka J: IL-1beta, IL-6 promoter, TNF alfa promoter and IL-1RA genes polymorphism and the risk of preterm delivery due to preterm premature rupture of membranes in the population of Polish women.Archives of Medical Science. 2010 – praca przyjęta do druku.

Do chwili obecnej uzyskano materiał od ok. 180 kobiet i noworodków.
9Profilaktyka nieprawidłowego obkurczania macicy i krwawień po cięciu cesarskim przy zastosowaniem karbetocyny (Pabalu)
Projekt realizowany w klinice Perinatologii, UM w Łodzi. 2007-2008. Kierownik badania: dr hab. n. med. Jarosław Kalinka.

Celem projektu było dokonanie oszacowania tej metody profilaktycznej na tle rutynowych zaleceń profilaktycznych w krwotokach poporodowych i zaburzeniach obkurczanie macicy po cięciu cesarskim.

Badaniami objęto 60 pacjentek, hospitalizowanych w Klinice Perinatologii, I Katedry Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi, od stycznia do czerwca 2009 roku, u których po cięciu cesarskim zastosowano karbetocynę jako profilaktykę krwotoku poporodowego. U każdej pacjentki w trakcie cięcia cesarskiego, tuż po wydobyciu płodu a przed urodzeniem łożyska, zastosowano profilaktycznie jednorazowo iniekcję dożylną 100 mikrogramów karbetocyny ( Pabal- Ferring GmbH). W badaniu oceniono m.in.: morfologię po 2 i 12 godzinach po cięciu cesarskim, potrzebę stosowania dodatkowych leków obkurczających macicę oraz działania niepożądane po stosowaniu karbetocyny w całej badanej populacji oraz w grupie kobiet wysokiego ryzyka wystąpienia krwawień poporodowych.

Wyniki. Wyniki wskazują, że po zastosowaniu karbetocyny uzyskiwano skurcz mięśnia macicy odpowiadający wielogodzinnemu wlewowi oxytocyny, zmniejszenie krwawienia w trakcie operacji i nieznaczny spadek wartości morfologii w okresie pooperacyjnym. Wyniki badania wskazują, że zastosowanie pojedynczej dawki 100 µg karbetocyny podanej dożylnie jest bardzo skutecznym postępowaniem w zapobieganiu wystąpieniom krwotoków poporodowych u kobiet po cięciu cesarskim, także w grupie kobiet wysokiego ryzyka wystąpienia krwawień poporodowych (Kalinka J: Ocena skuteczności stosowania karbetocyny (Pabalu) w profilaktyce krwawień poporodowych u kobiet po cięciu cesarskim – doniesienie wstępne.Ginekologia Polska. 2009;80: 512-517.

Szczególnie istotnym jest, że zastosowanie karbetocyny (Pabalu) okazało się przydatne w profilaktyce krwotoków okołoporodowych u kobiet po cięciach cesarskich wykonanych ze wskazań nagłych(Kalinka J, Lipińska M, Serafin M, Prośniewska M, Krajewski P: Ocena skuteczności zastosowania karbetocyny (Pabal) w profilaktyce krwotoków po cięciach cesarskich wykonanych w trybie naglącym – doniesienie wstępne. Ginekologia i Położnictwo Medical Project.2009;3 (13): 47-55).

Badanie jest nadal prowadzone w Klinice Perinatologii ze szczególnym uwzględnieniem przeprowadzonej po raz pierwszyoceny zastosowania karbetocyny (Pabalu) w profilaktyce krwotoków okołoporodowych u kobiet po cięciach cesarskich wykonanych w ciążach wielopłodowych i w porodzie przedwczesnym.
10Genetic and microbiologic patterns: a synergistic pathway for the preterm delivery
Międzynarodowe badanie wieloośrodkowe:

  1. RCCS Ospedale Materno Infantile Burlo Garofolo University of Trieste, Italy
  2. Des Moines University/Mercy Perinatal Center (Des Moines IOWA), USA
  3. Klinika Perinatologii, UM w Łodzi, Polska
Kierownicy projektu międzynarodowego: Francesco DeSeta, MD i Bryan Larsen PhD;
Kierownik projektu polskiego:dr hab. n. med.Jarosław Kalinka

Celem głównym tego wieloośrodkowego projektu (2009-2012) jest określenie jednoczesnego wpływu nieprawidłowej mikrobiologii dróg rodnych kobiet ciężarnych oraz czynników genetycznych (polimorfizmu wybranych ok.150 genów kodujących czynniki związane z patomechanizmem porodu przedwczesnego) na ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego. Badanie ma zweryfikować hipotezę o częstszym występowaniu porodu przedwczesnego u ciężarnych z Bacterial Vaginosis(BV), które posiadają określony układ genów.

Cele drugorzędowe to:
  • stworzenie, w oparciu o powyższą analizę, protokołów zapobiegania wcześniactwu w zależności od obszaru geoetnicznego i specyficznych czynników ryzyka
  • stworzenie porównawczej analizy statusu mikrobiologicznego ciężarnych z rożnych obszarów geoetnicznych pod względem obecności bakterii związanych z BV przy obecności lub braku zagrożenia wcześniactwem
  • stworzenie szeroko dostępnej bazy danych zawierającej informacje o porodach przedwczesnych oraz innych powikłaniach ciąży
  • udostępnienie danych z badania ośrodkom uczestniczącym w projekcie w celu polepszenia opieki nad ciężarnymi i ich dziećmi
  • rozpowszechnienie danych uzyskanych z badania w celu polepszenia i zindywidualizowania opieki położniczej oraz zmniejszenia kosztów leczenia
W Klinice Perinatologii do badania zakwalifikowanych będzie 100 pacjentek zagrożonych wystąpieniem porodu przedwczesnego (poród przed ukończeniem 37hbd) i 100 pacjentek z grupy odniesienia (zdrowe ciężarne).
11P-PROM delivery trials: A randomized trial comparing immediate delivery with delay until signs of infection appear for pre-labou
Projekt międzynarodowy, wieloośrodkowy – od 2009 r.

Kierownik projektu:
  • Prof Jim Thornton, Nottingham University Hospital NHS
  • Trust, UK oraz prof. Jacek Suzin, prof. Piotr Sieroszewski idr hab. med. Jarosław
  • Kalinka, Klinika Perinatologii, UM w Łodzi
Postępowanie medyczne w przypadku przedwczesnego odpływania płynu owodniowego (P-PROM) nadal jest niejednoznaczne, szczególnie przed 37 tygodniem ciąży. Postępowanie zachowawcze wiąże się z ryzykiem wystąpienie chorioamnionitis, co w konsekwencji prowadzić może do infekcji wrodzonychu noworodków; z drugiej strony przedwczesne zakończenie ciąży niesie wszelkie negatywne konsekwencje związane z wcześniactwem. Głównym celem tego prospektywnego, wieloośrodkowego, randomizowanego badania jest porównanie dwóch sposobów postępowania klinicznego w ciążach powikłanych P-PROM <37 tygodnia ciąży. Badanie dotyczy ciężarnych z P-PROM między 30-37 tygodniem ciąży, które po 24 godzinach odpływania płynu owodniowego (po uprzednim podaniu sterydów i antybiotyku), podlegać będą randomizacji do dwóch grup:
  • Zakończenia ciąży w ciągu 24 godzin drogą cięcia cesarskiego lub indukcji porodu (grupa badana)
  • Postępowania wyczekujące do 37 tygodnia ciąży lub do czasu wystąpienia wczesnych objawów infekcji wewnątrzmacicznej (grupa kontrolna)
Głównej ocenie (primary end points) podlegać będzie m. in: częstość zgonów wewnątrzmacicznych lub zgonów noworodków przed wypisem ze szpitala oraz główne wskaźniki zachorowalności noworodków w tym częstość wystapienia: ICH, IVH, NEC czy BPD oraz konieczność mechanicznej wentylacji noworodków, częstość występowania zespołu FIRST czy długość pobytu noworodków w Oddziale Intensywnej Terapii Noworodków (secondary end points).

Wyniki badania mogą przyczynić się do opracowania standardów postępowania klinicznego w ciążach powikłanych przedwczesnym odpływaniem płynu owodniowego oraz do poprawy wskaźników umieralności i zachorowalności noworodków.
12"Late preterm births” - analysis of different obstetrics managements and neonatal outcomes in various perinatal settings – an
Badanie międzynarodowe, wieloośrodkowe (Polska, USA, Argentyna, Rumunia) prowadzone w ramach organizacji PREBIC (Preterm Birth International Collaborative), USA oraz Department of Reproductive Health and Research, WHO, Genewa, Szwajcaria.

Kierownik i koordynator badania międzynarodowego: Dr hab. med. Jarosław Kalinka, Klinka Perinatologii, UM w Łodzi, Polska

Wcześniactwo - największy problem współczesnej perinatologii –wiąże się z negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi, demograficznymi, społeczno-socjologicznym i psychologicznym. W ostatnich latach, mimo systematycznej poprawy w zakresie opieki zdrowotnej, obserwuje się wzrost odsetka porodów przedwczesnych, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Zjawisko to szczególnie dotyczy grupy porodów przedwczesnych między 34 a 37 tygodniem ciąży, określanych jako tzw. „późne” (late preterm birth), stanowiących największą i najszybciej narastającą część porodów przedwczesnych. Ostatnie doniesienia wskazują, że grupa tzw. „późnych wcześniaków” w porównaniu z noworodkami donoszonymi charakteryzuje się zwiększoną umieralnością i zachorowalnością okołoporodową, częstszymi zaburzeniami oddychania i regulacji ciepłoty ciała, żółtaczką,sepsą, przedłużonym pobytem w Oddziale Intensywnej Terapii (NICU) zwiększonymi kosztami hospitalizacji, a także zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób i zaburzeń rozwojowych w wieku późniejszym.

Opierając się na powyższych danych neonatologicznych wydaje się, że dotychczas istniejące wytyczne dotyczące sposobu postępowania z ciężarnymi z zagrażającym porodem przedwczesnym między 34 a 37 tygodniem ciąży nie znajdują uzasadnienia i wymagają pilnej weryfikacji.

Stąd też głównymi celami tego wieloośrodkowego projektu są:
  • Retrospektywna analiza wszystkich tzw. „późnych porodów przedwczesnych” z ostatnich 5 lat w aspekcie postępowania położniczego oraz wyników neonatologicznych z uwzględnieniem różnic między ośrodkami z poszczególnych krajów.
  • Wyniki analizy będą stanowić podstawę do przeprowadzenia badania prospektywnego, randomizowanego, z interwencją, którego głównym celem będzie określenie optymalnego postępowania między 34 a 37 tygodniem ciąży zagrożonej wystąpieniem porodu przedwczesnego (threatened preterm labour) ze szczególnym uwzględnieniem sterydoterapii, tokolizy i antybiotykoterapii.
  • Obecnie kończy się I etap badania
Biorąc pod uwagę, że aż 70% porodów przedwczesnych występuje miedzy 34 a 37 tygodniem ciąży wydaje się, że uzyskane wyniki mogą istotnie przyczynić się do wprowadzenia standardów postępowania w tej grupie ciężarnych oraz do zmniejszenia częstości porodów przedwczesnych i poprawy wskaźników zachorowalności i umieralności okołoporodowej.
13Ocena zmian aktywności komórek układu immunologicznego w endometrium podczas fizjologicznego cyklu miesiączkowego
Kierownik: prof dr hab. med. A. Basta, Klinika Ginekologii i Onkologii UJCM w Krakowie; Wykonawca: dr hab. n. med. Łukasz Wicherek, Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej Collegium Medicum w Bydgoszczy,Wykonawca: dr hab. n. med. Jarosław Kalinka, Klinika Perinatologii, UM w Łodzi

Celem projektu jest określenie zmian aktywności komórek układu immunologicznego na poziomie molekularnym zachodzących w doczesnej, surowicy krwi i łożysku podczas ciąży, w wybranych patologiach ciąży oraz w trakcie porodu.

Ten program jest częścią wieloletniego badania prowadzonego nad wyjaśnieniem molekularnych podstaw zjawiska tolerancji immunologicznej matki względem antygenów płodu.Jednym z kluczowych procesów dla powstania tego fenomenu jest zahamowanie aktywności komórek układu immunologicznego matki. Ten fakt jest zrozumiały w przypadku trwania procesu tolerancji, natomiast w przypadku porodu obserwuje się wzrost aktywności komórek układu immunologicznego matki. Ponieważ fenomen tolerancji immunologicznej tworzy wspólnie matka i płód, kluczowymi dla tego procesu są zmiany w obrębie układu immunologicznego matki, endometrium i komórek trofoblastu. Ze względu na to, że podczas porodu przestaje mieć funkcjonalne znaczenie tkanka płodu badania koncentrujemy na endometrium/doczesnej.

Jednym z celów badania jest identyfikacja regulatorowych komórek układu immunologicznego w endometrium/doczesnej w ciąży i podczas porodu, a także ich szczegółowa charakterystyka fenotypowa wraz z oceną aktywności. Spośród komórek biorących udział w tym procesie do badań wybrano Treg (limfocyty CD4+CD25+FOXP3) oraz makrofagi CD14+B7H4+. Stan mikrośrodowiska planujemy ocenić ponadto poprzez zbadanie ekspresji na komórkach endometrium białek o działaniu hamującym względem komórek układu immunologicznego, takich jak RCAS1, HLA-G oraz zbadanie koncentracji form rozpuszczalnych tych białek.

Wstępne wyniki pozwoliły opublikować następujące prace: Gałązka K, Wicherek Ł, Pitynski K, Kijowski J, Zając K, Bednarek W, Dutsch-Wicherek M, Rytlewski K, Kalinka J, Basta A, Majka M. Changes in the subpopulation of CD25+ CD4+ and FOXP3+ regulatory T cells in decidua with respect to the progression of labor at term and the lack of analogical changes in the subpopulation of suppressive B7-H4 macrophages--a preliminary report. Am J Reprod Immunol2009;61:136-46; Wicherek Ł, Basta P, Gałązka K, Mak P, Dancewicz L, Kalinka J.RCAS1 decidual immunoreactivity and RCAS1 serum level during cesarean section with respect to the progression of labor.Am J Reprod Immunol2008;59:152-158; Gałązka K, Wicherek Ł,Sikora J, Czekierdowski A, Banaś T, Bednarek W, Obrzut B, Blecharz P, Reroń A, Kalinka J.RCAS1 Decidual Immunoreactivity during Stillbirth: Immune Cell Presence and Activity.Am J Reprod Immunol 2008;6 0(6):513-22 oraz Wicherek Ł, Basta P, Sikora J, Gałązka K, Rytlewski K, Grabiec M, Lazar A, Kalinka J.RCAS1 decidual immunoreactivity in severe pre-eclampsia: immune cell presence and activity. Am J Reprod Immunol2007;58:358-366).

Badanie jest aktualnie kontynuowane w Klinice Perinatologii, UM w Łodzi oraz zostało rozszerzone o analizę czynników immunologicznych zawartych w płynie owodniowym
14„Ocena związku polimorfizmów genów kodujących wybrane cytokiny prozapalne z wystapieniem porodu przedwczesnego”- praca własna UM
Kierownik tematu: dr hab. n. med. Jarosław Kalinka

Etiologia porodu przedwczesnego jest złożona i w dalszym ciągu nie w pełni wyjaśniona. Badania epidemiologiczne wskazują, że jego wystąpienie uzależnione jest nie tylko od czynników medycznych i środowiskowych, ale także może być uwarunkowane genetycznie. Istnieją dowody na istnienie związku pomiędzy stężeniami niektórych cytokin (IL-1, IL-6 i TNF alfa) w płynie owodniowym i wydzielinie szyjkowo-pochwowej u kobiet ciężarnych a ryzykiem wystąpienia porodu przedwczesnego. Stąd też badania genetyczne ukierunkowane powinny być na analizę polimorfizmów w genach kodujących wybrane mediatory stanów zapalnych, których rola w patogenezie porodu przedwczesnego została uprzednio udowodniona.

Głównym celem pierwszego tego typu badania w Polsce była ocena zależności między matczynym nosicielstwem polimorficznych alleli następujących genów: interleukiny-1β [IL1β (+3953C>T)], promotora genu interleukiny-6 [IL6 (-174G>C)], promotora genu czynnika martwicy nowotworów-α [TNFα (-308G>A)] oraz antagonisty receptora interleukiny-1 (IL1RN) a ryzykiem porodu przedwczesnego. Populacje badaną stanowiło łącznie 125 kobiet w tym: 62 kobiety rodzące przedwcześnie (grupa badana) i 63 kobiety rodzące o czasie (> 37 tygodnia ciąży) – grupa odniesienia. Badania genetyczne przeprowadzono w Zakładzie Biologii Molekularnej, Katedra Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. DNA izolowano z limfocytów krwi obwodowej metodą Higuchi’ego.

Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, że w Polsce u kobiet z porodem przedwczesnym najczęściej stwierdzanym polimorfizmem IL-1beta był genotyp IL1β+3953*1: - 51,6%, a promotora genu interleukiny 6 genotyp: GC-42,6%, następnie CC u 31,1% oraz GG u 26,2%. W grupie kobiet rodzących przedwcześnie najczęściej stwierdzono genotyp TNFα*1 (72,6%), a najrzadziej TNFα*2 (1,6%). Analiza wariantów allelicznych w intronie 2 genu IL1RN: wykazała, że najczęstszym wariantem w grupie kobiet rodzących przedwcześnie jest wariant: IL1RN*1/IL1RN*1, który występował u 37,1% badanych w porównaniu do 54,7% w grupie rodzących o czasie (p=0,05). Badania po raz pierwszy wykazały, że w populacji polskiej nosicielstwo allela IL1RN*1/IL1RN*1 jest istotnym czynnikiem ochronnym wystąpienia porodu przedwczesnego (OR=0,49), natomiast nosicielstwo allela IL1RN*1/IL1RN*2 jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego.Jednoczesne występowanie IL1RN*2 oraz co najmniej jednego allela G genu interleukiny-6 dodatkowo zwiększa ryzyko przedwczesnego zakończenia ciąży (gen-gen interaction), (Kalinka J, Bitner A: Ocena związku polimorfizmów genów kodujących wybrane cytokinez występowaniem porodu przedwczesnego w populacji kobiet polskich. Ginekologia Polska. 2009, 80: 111-117, oraz Kalinka J:Selected cytokines gene polymorphisms and the risk of preterm delivery in the population of Polish women. XXI European Congress of Perinatal Medicine, Istanbul, Turkey, September 10-13, 2008. The Journal of Maternal-Fetal Medicine&Neonatal Medicine. 2008;21, 119).

Ostatnie badania wskazują na inny patomechanizm występowania porodu przedwczesnego w wyniku przedwczesnego odpływania płynu owodniowego (pPROM) niż bez pPROM. Wyniki badania potwierdziły istotny wpływ badanych czynników genetycznych na wystąpienie porodu przedwczesnego bez pPROM w populacji kobiet polskich w przeciwieństwie do porodu przedwczesnego poprzedzonego odpływaniem płynu owodniowego. Potwierdza to tezę, że uwarunkowania genetyczne i patomechanizm porodu przedwczesnego w wyniku pPROM są inne niż w przypadku samoistnego poroduprzedwczesnego niezwiązanego z pPROM (Bitner A, Kalinka J: IL-1beta, IL-6 promoter, TNF alfa promoter and IL-1RA genes polymorphism and the risk of preterm delivery due to preterm premature rupture of membranes in the population of Polish women.Archives of Medical Science. 2010 ) .

Określenie związku między polimorfizmem genów kodujących wybrane cytokiny a ryzykiem wystąpienia porodu przedwczesnego w danej populacji może umożliwić w przyszłości wczesną identyfikację kobiet narażonych na urodzenie wcześniaka oraz przyczynić się do zmniejszenia wcześniactwa i jego negatywnych skutków. (Kalinka J, Bitner A: Interleukin-1βand Interleukin -1 receptor antagonist genes polimorphisms and the risk of spontaneous preterm delivery in the population of Polish women. Archives of Perinatal Medicine.2008;14,4: 33-36. Kalinka J: Genetyczne uwarunkowania porodu przedwczesnego. V Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej „Perinatologia XXI wieku”. Łódź, 25-27 czerwiec 2009: 16; Kalinka J, Bitner A: Selected cytokine gene polymorphisms and the risk of PPROM followed by preterm delivery in the population of Polish women. Abstracts of XIX FIGO World Congress of Gynecology and Obstetrics, Cape Town, South Africa, 4th-9thOctober 2009. International Journal of Gynecology and Obstetrics. 2009;107, Supp2: P403).

Obecnie w ramach organizacji PREBIC (Preterm Birth International Collaborative, USA), Department of Reproductive Health and Research, WHO oraz PREGENII (Preterm Birth and Genetics International Alliance)trwają światowe badania wieloośrodkowe zmierzające do określenia roli wielu innych czynników genetycznych w patomechanizmie wystąpienia porodu przedwczesnego (Preterm Birth Genome Project Consortium, USA), w których biorę aktywny udział.
15Ocena związku pomiędzy stężeniem witaminy D w surowicy krwi kobiet rodzących, a długością trwania ciąży z uwzględnieniem wpływu wybranych czynników genetycznych
Grant Narodowego Centrum Nauki - Preludium 4
Numer: UMO-2012/07/N/NZ5/01720 2013-.2016
Opiekun/Promotor: dr hab. n. med. prof. nadzw. Jarosław Kalinka Kierownik projektu: lek. Marta Baczyńska-Strzecha

Kontynuacją badań oceniających wpływ czynników genetycznych na wystąpienie porodu przedwczesnego była realizacja projektu, który miał na celu ustalenie związku pomiędzy stężeniem witaminy D w surowicy krwi kobiet rodzących, z uwzględnieniem występowania określonego wariantu genetycznego receptora dla witaminy D (VDR), (polimorfizmy FokI, ApaI, TagI, Bsml), a długością trwania ciąży.

W badaniu tym dodatkowo dokonano oceny częstości występowania poszczególnych wariantów genetycznych receptora VDR w populacji polskiej. W badaniu stwierdzono, że nosicielstwo rzadszego genotypu FokI ff przez kobiety ciężarne wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka porodu przedwczesnego o 63%, natomiast nosicielstwo izolowanych polimorfizmów receptora VDR takich jak Taq1, Bsm1, Apa1 nie wpływa na ryzyko porodów przedwczesnych. Nosicielstwo rzadkich kombinacji genotypów takich jak Bb/AA/Tt i BB/Aa/tt może również zmniejszać ryzyko porodu przedwczesnego (Baczyńska-Strzecha M, Kalinka J: Influence of Apa1 (rs7975232), Taq1 (rs731236) and Bsm1 (rs154410) polymorphisms of vitamin D receptor on preterm birth risk in the Polish population. – Ginekologia Polska. 2016 oraz Baczyńska-Strzecha M, Kalinka J: Assessment of a correlation between a Vitamin D level and prevalence of preterm births in the population of pregnant women in Poland. - International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health, praca przyjęta do druku 2017r).

Wyniki były tez prezentowane na kongresie swiatowym: (Baczynska-Strzecha M, Kalinka J: Correlation between parturients` serum vitamin D level and duration of pregnancy in Polish population. i Baczynska-Strzecha M, Kalinka J: Correlation between parturients` VDR Fok1 polymorphism (rs2228570) and duration of pregnancy in Polish population. Abstracts from the ISGE World Congress 2016. 17th World Congress Gynecological Endocrinology, 2-5 March, Firenze, Italy. Gynecological Endocrinology 2016. (Nagroda dla Kierownika Projektu za powyższą prace w konkursie organizowanym dla naukowców poniżej 34 roku życia przez International Society of Gynecological Endocrinology (ISGE).
16Badanie mechanizmów molekularnych na styku organizm ludzki- patogen-czynniki środowiska (InterMolMed)
Zadanie 2 pt.” Identyfikacja molekularnych mechanizmów zakażeń wirusowych i wrodzonej odporności nieswoistej oraz nowych tarcz terapeutycznych i związków przeciwwirusowych. Eksperyment medyczny w ramach projekt naukowo-badawczego Programu Innowacyjna Gospodarka nr POIG.01.01.02-10-107/09. 2012-2014

Współpraca naukowa: dr. hab. n. med. Jarosław Kalinka
Kierownik Zadania 2: prof. dr hab. med. Zbigniew J. Leśniewski, Instytut Biologii Medycznej, PAN
Celem badań było określenie poziomu ekspresji genów kodujących receptory TLR1-10, należące do receptorów rozpoznających wzorce (PRR, pattern recognition receptors), w terminowych łożyskach z ciąż niepowikłanych oraz zbadanie wpływu zakażenia doświadczalnego szczepami laboratoryjnymi HCMV, HSV-1 i VSV na poziom ekspresji TLR. Ze względu na intensywny rozwój badań prowadzonych w obszarze receptorów PRR, zadanie realizowane w ramach niniejszego projektu rozszerzono o pionierskie badania dotyczące ekspresji receptorów RIG-I-podobnych (RIG-I, MDA5, LGP2). Materiał kliniczny do badań stanowiły łożyska ludzkie (38-40 tydzień ciąży) otrzymane po porodzie. Jako model badawczy zastosowano fragmenty tkanki pochodzące z części matczynej oraz z części płodowej łożyska. Poziom względnej ekspresji mRNA dla genów kodujących PRR oznaczono w izolatach RNA pochodzących z łożysk niezakażonych oraz zakażonych HCMV in vitro. Ekspresję badano przy użyciu metody PCR w czasie rzeczywistym z zastosowaniem YWHAZ jako genu referencyjnego.

Zaobserwowano, że tkanki łożysk ludzkich z ciąż niepowikłanych wykazują ekspresję genów kodujących wszystkie receptory Toll-podobne 1-10, przy czym wiek hodowli narządowych znacząco wpływa na poziom ekspresji TLR. Najniższy poziom ekspresji w badanych narządach wykazywał TLR3 w części matczynej i płodowej narządów. Zakażenie doświadczalne łożysk HSV-1, HCMV lub VSV nie wpływało znacząco na zmianę ekspresji TLR1-10. W łożyskach terminowych stwierdzono ekspresję RIG-I, MDA5 i LGP2 na poziomie mRNA. Najwyższy poziom ekspresji w tkankach zakażonych HCMV i niezakażonych wykazywał gen kodujący receptor LGP2, natomiast najniższy – MDA5. Zaobserwowano znamienny wzrost ekspresji RIG-I w łożyskach zakażonych VSV, co potwierdza zaangażowanie powyższego receptora w rozpoznanie dsRNA wirusa. W badanych łożyskach określono ekspresję (IFNß, TNFα) i produkcję (IFNα, TNFα, IL6, IL8) wybranych cytokin.

Wstępne wyniki przedstawiono na: (Suski P., Kalinka J., Studzinska M., Jablonska A., Lesnikowski Z.J., Paradowska E. Expression profiles of Toll-like receptors 1-10 in human placenta during viral infection. oraz Jabłońska A., Suski P., Studzińska M., Kalinka J., Leśnikowski Z.J., Paradowska E. Expression of retinoic acid-inducible gene I (RIG-I)-like receptors (RLRs) in the human term placenta. 15th International Conference of Immunology (ICI), 22-27 sierpnia 2013, Mediolan, Włochy.). P4.01.078. Frontiers of Immunology. Conference Abstract: 15th International Congress of Immunology (ICI). doi: 10.3389/conf.fimmu.2013.02.00293. p. 554) a także ( Jabłońska A., Paradowska E., Studzińska M., Suski P., Kalinka J., Leśnikowski Z.J. Ekspresja receptorów RIG-I-podobnych w łożyskach ludzkich. i Suski P., Paradowska E., Studzińska M., Jabłońska A., Kalinka J., Leśnikowski Z.J. Zakażenie HCMV, HSV-1 lub VSV w warunkach in vitro a ekspresja mRNA dla receptorów Toll-podobnych w terminowych łożyskach ludzkich. I Zjazd Polskiego Towarzystwa Wirusologicznego, 19-22 czerwca 2013, Lublin. Materiały konferencyjne. I-4).