Komórki macierzyste występują w organizmie człowieka przez całe życie m.in. w szpiku i krwi obwodowej. Jednak najcenniejszym ich źródłem jest krew pępowinowa, którą rodzice mogą zabezpieczyć podczas porodu.
Pewna porcja krwi wytworzona jeszcze w łonie matki trafia do pępowiny dziecka. To właśnie w niej znajdują się cenne komórki macierzyste o unikatowych zdolnościach do samoodnowy i różnicowania się w inne komórki, z których zbudowane są nasze tkanki. Mogą one przekształcić się np. w krwinkę czerwoną, płytkę krwi, komórkę mięśniową czy nerwową.
Komórki macierzyste obecne są w naszym organizmie przez całe życie, ale ich liczba i potencjał z wiekiem maleją. W późniejszym okresie występują przede wszystkim w tych tkankach, w których niezbędne jest stałe wytwarzanie nowych komórek, np. w szpiku, skórze, jelitach, tkance tłuszczowej. Powszechnie stosowane w medycynie źródła komórek macierzystych to szpik, krew obwodowa oraz krew pępowinowa.
Naukowcy już dawno dowiedli, że krwiotwórcze komórki macierzyste z krwi pępowinowej mają przewagę nad komórkami ze szpiku, ponieważ są mniej ukierunkowane oraz posiadają dużą zdolność podziału i przekształcania się w komórki pożądanych tkanek. Unikalne właściwości komórek macierzystych z krwi pępowinowej pozwalają na wykorzystanie ich w leczeniu nawet przy niepełnej zgodności antygenów tkankowych. Jest to niezwykle ważna cecha, gdyż zwiększa możliwość przeprowadzania przeszczepień pomiędzy członkami najbliższej rodziny. Dodatkowo, komórki macierzyste z krwi pępowinowej charakteryzuje mniejsza „dojrzałość” immunologiczna, dzięki czemu ich przeszczepienie powoduje mniej powikłań u biorcy.
Na świecie komórki macierzyste z krwi pępowinowej wykorzystywane są do przeszczepień od 1988 roku. Do końca 2014 roku wykonano już ponad 40 tysięcy przeszczepień krwi pępowinowej u dzieci i dorosłych. W Polsce dotychczas przeprowadzono kilkadziesiąt takich zabiegów, z czego kilkanaście u dzieci. Do większości z nich użyto krwi pobranej i zdeponowanej w Polskim Banku Komórek Macierzystych, do pozostałych z zagranicznych banków publicznych.
Przyszli rodzice zastanawiający się nad pobraniem krwi pępowinowej powinni pamiętać, że można to zrobić tylko raz, podczas porodu. Dlatego też podjęcie decyzji o zdeponowaniu krwi dziecka jest najważniejszym etapem całego procesu. Kolejny krok to wybranie odpowiedniego banku, któremu powierzy się cenną krew. Decyzji o pobraniu krwi pępowinowej nie należy zostawiać na ostatnią chwilę. Wybór banku i podpisanie umowy powinny nastąpić przed porodem w 2 lub 3 trymestrze ciąży.
Pobranie komórek macierzystych z krwi pępowinowej jest najwygodniejszym i jedynym nieinwazyjnym sposobem ich pozyskania. Krew pobierana jest przez położną do „zestawu pobraniowego”, który rodzice otrzymują od banku. Procedura pozyskiwania krwi pępowinowej trwa kilka minut, nie niesie ze sobą żadnego ryzyka i najczęściej nie zaburza przebiegu porodu. Odbywa się tuż po narodzinach i odcięciu pępowiny. Nie wymaga znieczulenia i jest zupełnie bezbolesna zarówno dla matki, jak i dziecka.
Po pobraniu, zabezpieczona i dokładnie opisana krew pępowinowa transportowana jest do laboratorium, gdzie zostaje poddana specjalistycznym badaniom. Ważne jest, by wybrać bank, który przeprowadza kompleksowe badania krwi pępowinowej dziecka oraz krwi matki.
Decydując się na pobranie krwi pępowinowej, rodzice mogą zdeponować ją w banku rodzinnym lub banku publicznym. W przypadku wyboru banku rodzinnego, płacą za pobranie, badanie i przechowywanie. Są jedynymi dysponentami pobranej krwi, a więc sami decydują o jej ewentualnym wykorzystaniu.
Możliwość przeszczepiania komórek macierzystych krwi pępowinowej jest jednym z najważniejszych sukcesów współczesnej medycyny. Tymczasem naukowcy zapewniają, że to nie koniec. Prowadzone w ostatnich latach badania nad komórkami macierzystymi pozwalają przypuszczać, że niedługo uda się opracować leki na wiele nieuleczalnych dziś chorób, m.in. raka, chorobę Parkinsona, cukrzycę typu I, chorobę Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy niewydolność serca.